پاره‌ای از اعمال مسلمانان، برگرفته از باور و رفتار جاهلی بوده است که قرآن و پیامبرگرامی اسلام آن را مذمّت کرده‌اند؛ امّا به‌سبب آن، مسلمانان را خارج از اسلام ندانسته‌اند. بنابراین رفتار جاهلی نه در قرآن و نه در روایات، مساوی با کفر معرفی نشده است.
در روایات، مطالب متنوّع و گوناگونی درباره جاهلیّت وجود دارد. امّا آنچه به بحث ما مربوط می‌شود تبیین نوع برخورد رسول‌اللّه- با مظاهر جاهلیّت در میان اعراب تازه‌مسلمان است. در برخی از روایات آمده است که صحابه گاهی به دوران جاهلیّت می‌اندیشیدند و خاطرات آن عهد را یادآوری می‌کردند.[1] پیامبر اکرم- گاهی به سخن آنان گوش می‌داد و گاه لبخند می‌زد.[2] در جایی نیز پیامبر اکرم- فرمود: آگاهی از وقایع و اشعار دوران جاهلیّت، علمی است که دانستنش سودمند نیست و ندانستنش مضر نمی‌باشد.[3] در مواردی نیز رسول‌اللّه- برخی اصحاب خود را به‌سبب داشتن نوعی رفتارهای جاهلی ملامت کرده است.[4] همچنین نام فردی را که در جاهلیّت «عزیز» بود ـ که نشانگر نوعی نخوت و غرور جاهلی بود ـ به عبدالرحمان تغییر داد.[5]
بر اساس آنچه گذشت، جاهلی خواندن برخی رفتارهای مسلمانان، اختصاص به قرآن ندارد، بلکه در سنت نبوی- نیز جاهلی خواندن پاره‌ای از رفتارهای مسلمین مشاهده می‌شود.[6] بخاری نیز با توجه به همین مسئله یکی از ابواب کتاب صحیح خود را «باب المعاصی من امر الجاهلیه» نامگذاری کرده است که از مجموع روایات این باب فهمیده می‌شود، نباید مسلمان را به‌دلیل ارتکاب امور جاهلی، کافر دانست.[7]
نتیجه اینکه پاره‌ای از اعمال مسلمانان، برگرفته از باور و رفتار جاهلی بوده است که قرآن و پیامبر- آن را مذمّت کرده‌اند؛ امّا به‌سبب آن، مسلمانان را خارج از اسلام ندانسته‌اند. بنابراین رفتار جاهلی نه در قرآن و نه در روایات، مساوی با کفر معرفی نشده است.
پی نوشت:
[1]. احمد بن حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۵، ص۱۰۵؛ ابن‌عبدربّه، العقدالفرید، ج۵، ص۱۱۳.
[2]. احمد بن حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۵، ص۱۰۵.
[3]. کلینی، اصول کافی، ج۱، ص۳۲.
[4]. بخاری، صحیح البخاری، ج۱، ص۱۳.
[5]. احمد بن حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۷۸.
[6]. بخاری، صحيح البخاری، ج1، ص15، ح30.
[7]. همان، ج1، ص15.
|
|
