مرکز جامع پژوهش های تکفیری

قسمتی از نامه به بدین شرح است:اى مرد، قسم به‌خدا، بايد مقابل زبانت را بگیری. تو بحث‌كننده ­اى هستى زبان­دان كه نه آرام هستى و نه فروكش مى‌كنى. بپرهيز از اين لغزش­هايى كه در دين ­دارى... كسى‌كه از تو پيروى مى­كند، اگر علم و دينش كم باشد، خودش را در معرض انكار خداوند و نابودى دينش قرار داده است.

شمس‌الدین ذهبی از علمای معاصر ابن­ تیمیه و از استوانه­ های علمی اهل­سنّت در زمینه­های مختلف خصوصاً حدیث و رجال حدیث است. وی در سال 695 ق برای تکمیل مطالعات و فراگیری علوم مختلف عازم مصر شد.

وی صاحب تألیفاتی چون الکاشف في معرفة من له روایة في الکتب الستّة، تذکرة الحفّاظ، میزان الإعتدال و تاریخ الإسلام است.[1]

مشهور است که وی نصیحتی به ابن تیمیه داشته است که به النَّصیحة الذَّهبیّة معروف شده است و نسخه خطّی این نصیحت به خط قاضی القضات برهان الدین بن جماعه، در دارالکتب المصریّة موجود است. در بخشی از این رساله خطاب به ابن تیمیه آمده است:

... خوشا به‌حال کسی‌که عیب ­هایش او را از عیوب مردم بازداشته، و بدا به‌حال کسی‌که عیوب مردم او را از عیب خود بازداشته است. تا به کی خار و خاشاک را در چشم برادرت می­بینی، ولی تنه­ درخت را در چشمان خودت مشاهده نمی­کنی؟!

تا به کی خود و مطالبی را که می­پرانی و عباراتت را مدح می‌کنی و در مقابل، علما را مذمّت می‌کنی و به‌دنبال عیوب مردم هستی؛ در حالی‌که می­دانی پیامبر از این کار نهی کرده، آنجا که فرمود: « مرده­های خود را جز به خیر یاد نکنید؛ زیرا آنان در گرو اعمالی هستند که پیش فرستادند».[2]

آری، می­دانم که تو برای این‌که خودت را یاری کنی، می­گویی: «من کسانی را تنقیص می­کنم که هرگز بویی از اسلام استشمام نکرده‌اند و از سنّت پیامبر آگاهی ندارند و این، در حقیقت جهاد به حساب می­آید... .

وی در ادامه می­نویسد:

اى مرد، قسم به‌خدا، بايد مقابل زبانت را بگیری. تو بحث‌كننده­اى هستى زبان­دان كه نه آرام هستى و نه فروكش مى‌كنى. بپرهيز از اين لغزش­هايى كه در دين ­دارى، كه پيامبرِ تو، از این مسائل كراهت داشت و از كثرت سؤال نهى می‌فرمود... سخن زياد، حتی بدون لغزش، اگر در مورد حلال و حرام باشد، باعث قساوت قلب مى­شود.

حال اگر آن سخنان، كفرگويى باشد(که تو انجام می­دهی)، قلب­ها را كور مى كند و پيامد خوبى نخواهد داشت.

اى فرومايه، كسى‌كه از تو پيروى مى­كند، اگر علم و دينش كم باشد، خودش را در معرض انكار خداوند و نابودى دينش قرار داده است.

پيروان تو نيستند، مگر عده­اى دست و پا بسته و كم عقل، يا بى‌سواد و دروغ‌گو و ابله، يا بيگانه­اى ساكت ­‌كه مكرش قوى است­، و يا فردى صالح، اما خشك و نفهم.

اى مسلمان، مركب شهوتت را براى مدح خودت پيش بياور! تا چه اندازه نَفْس خود را تصديق مى­كنى و نيكان را خوار مى­شمارى؟ تا چه اندازه نفس خود را بزرگ می‌شمارى و عابدان را كوچك می‌دانی؟! تا كى با نَفْسَت دوستانه برخورد مى­كنى و كار زاهدان را زشت مى­شمارى؟! تا كى مى­خواهى كلامت را به‌گونه­اى ستايش كنى كه ـ به خدا قسم ـ احاديث صحيحين(صحیح بخاری و صحیح مسلم) را آن‌چنان مدح نمى‌كنى؟! اى كاش احاديث صحيحين از دست تو سالم مى­ماند، بلكه هر وقت خواستى، آنها را با برچسب تضعيف و موهوم بودن يا با تأويل و انكار تغيير داده­اى.

آیا وقت آن نشده که از کارهایت دست برداری؟ آیا وقت توبه و انابه­ات فرا نرسیده است؟ آیا در سنین هفتاد سالگی نیستی و هنگام رحلتت فرا نرسیده است؟...

ولی من گمان نمی­کنم که حرف مرا قبول کنی و به موعظه‌هایم گوش فرادهی، بلکه بلندترین همت تو، نقضِ این ورقه با نوشتن چند جلد کتاب است، تا با کلمات خود حرف مرا قطع کنی و مدام از خود دفاع کنی تا این‌که بگویم ای کاش من ساکت شده بودم!

حال تو نزد من که مهربان و دوست و رفیق تو هستم، این­گونه است، چه رسد به حال تو نزد دشمنانت! دشمنانی که در بین آنها افراد صالح و عاقل و فاضل وجود دارد؛ همان‌گونه که در میان دوستداران تو افراد فاجر، دروغ­گو، جاهل، باطل و غیرمتوازن وجود دارد. من از تو راضی می­شوم اگر مرا آشکارا دشنام دهی، ولی از حرف­های من مخفیانه نفع ببری... .[3]

ملاحظه کنید که چقدر ابن تیمیه از مسیر حقیقت دور شده و چه مقدار بر پافشاری در اشتباهاتش اصرار کرده است که شخصیتی چون ذهبی که سابقه دوستی با وی را دارد، چنین نام ه­ای به وی می‌نویسد و این‌گونه با ناامیدی از هدایتش، از وی انتقاد می­کند!

پی نوشت:
[1]. ر.ک: سیر أعلام النبلاء، ج9، ص7-11.

[2]. «لا تذّكروا موتاكم إلّا بخير ، فإنّهم قد أفضوا إلى ما قدموا» ( المصنف، ج3، ص245؛ كتاب الدعاء، ص572).

[3]. السيف الصقيل ، ص217ـ 218؛ التوفيق الرباني في الرد على ابن تيمية الحراني، ص206.

منبع: مرکز جامع پژوهش های تکفیری