با نگاهی به سیره ی اهل بیت(علیهم السلام) مشاهده می گردد علاوه بر آنکه دستور به توسل و نحوه ی آن در بیانات اهل بیت وارد شده، آنان خود در مقام دعا و درخواست، متوسل به پیامبر(صلی الله علیه وآله) و ائمه ی پیش از خود و انبیاء و فرشتگان شده اند.
با نگاهی به سیره ی اهل بیت(علیهم السلام) مشاهده می گردد علاوه بر آنکه دستور به توسل و نحوه ی آن در بیانات اهل بیت(علیهم السلام) وارد شده، آنان خود در مقام دعا و درخواست، متوسل به پیامبر(صلی الله علیه وآله) و ائمه ی پیش از خود و انبیاء و فرشتگان مقرب(علیهم السلام) شده اند که برخی از این اخبار عبارتند از:
1. توسل امام علی(علیه السلام) به رسول خدا (صلی الله علیه وآله) ، فرشتگان و انبياء(علیهم السلام)
امير مؤمنان (عليه السلام) بعد از نماز ظهر به رسول خدا (صلي الله عليه وآله)، فرشتگان و انبياء توسل مي‌كردند و به واسطه آنها به درگاه خداوند تقرب مي‌جستند. مرحوم كليني با سند معتبر از امام صادق(علیه السلام)روايت نموده که آنحضرت فرمودند:
«كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (عليه السلام) يَقُولُ إِذَا فَرَغَ مِنَ الزَّوَالِ- اللَّهُمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ- بِمُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِمَلَائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَنْبِيَائِكَ الْمُرْسَلِين ...»؛[1] امير مؤمنان(عليه السّلام) چون از نماز ظهر فارغ می شدند میفرمودند: «خداوندا، [به واسطهی جود و كرمت] و به واسطهی حضرت محمّد بنده و رسولت و به فرشتگان مقرّب درگاهت و پيامبران فرستادهشدهات، به سوى تو نزديكى جسته و آنها را واسطه قرار مىدهم...».[2]
علامه ی مجلسی(ره) در «مرآة العقول»، در بیان حکم این روایت، آنرا روایتی «حسن همچون صحیح» دانسته است.[3]
2. توسل امام علي (علیه السلام) به رسول خدا (صلی الله علیه وآله) قبل از دفن
بعد از رحلت رسول خدا(صلي الله عليه وآله) امير مؤمنان(عليه السلام) نخستين فرد از ميان اهل بيت(عليهم السلام) بود كه به آن حضرت توسل نمود در حالي كه هنوز بدن شريفش به خاك سپرده نشده بود. اين مطلب در نهج البلاغه در خطبهی 235 اينگونه آمده‌است:
«ومن كلام له(عليه السلام ) قَالَهُ وَهُوَ يَلِي غُسْلَ رَسُولِ اللَّهِ(صلىالله عليه وآله) وَتَجْهِيزَهُ «بِأَبِي أَنْتَ وَأُمِّي يَا رَسُولَ اللَّهِ لَقَدِ انْقَطَعَ بِمَوْتِكَ مَا لَمْ يَنْقَطِعْ بِمَوْتِ غَيْرِكَ مِنَ النُّبُوَّةِ وَ الْإِنْبَاءِ وَأَخْبَارِ السَّمَاءِ خَصَّصْتَ حَتَّى صِرْتَ مُسَلِّياً عَمَّنْ سِوَاكَ وَعَمَّمْتَ حَتَّى صَارَ النَّاسُ فِيكَ سَوَاءً وَلَوْ لَا أَنَّكَ أَمَرْتَ بِالصَّبْرِ وَنَهَيْتَ عَنِ الْجَزَعِ لَأَنْفَدْنَا عَلَيْكَ مَاءَ الشُّئُونِ وَلَكَانَ الدَّاءُ مُمَاطِلًا وَالْكَمَدُ مُحَالِفاً وَقَلَّا لَكَ وَلَكِنَّهُ مَا لَا يُمْلَكُ رَدُّهُ وَلَا يُسْتَطَاعُ دَفْعُهُ بِأَبِي أَنْتَ وَأُمِّي اذْكُرْنَا عِنْدَ رَبِّكَ وَاجْعَلْنَا مِنْ بَالِكَ».[4]
«از كلام آن حضرت كه بعد از غسل و تجهيز رسول خدا(صلي الله عليه وآله) فرمود اين است: پدر و مادرم فدايت اى پيامبر خدا، همانا با مرگ تو چيزى قطع شد كه با مرگ ديگرى قطع نگشت و آن نبوت و اخبار و آگاهى از آسمان بود. مصيبت تو اين امتياز را دارد كه از ناحيهاى تسلى دهنده است، يعنى پس از مصيبت تو ديگر مرگها اهميتى ندارد، و از سوى ديگر اين يك مصيبت همگانى است كه عموم مردم به خاطر تو در سوكند. اگر نبود كه امر به صبر و شكيبائى فرمودهاى و از بىتابى نهى نمودهاى آن قدر گريه مىكردم كه اشكهايم تمام شود، و اين درد جانگاه هميشه براى من باقى بود، و حزن و اندوهم دائمى، و تازه اينها در مصيبت تو كم بود، اما حيف نمىتوان مرگ را باز گرداند و آن را دفع نمود. پدر و مادرم فدايت باد، ما را در پيشگاه پروردگارت ياد كن، و ما را از هرگز فراموش منما».
طبق اين روايت، امير مؤمنان(عليه السلام) به ذات رسول خدا(صلي الله عليه وآله) متوسل شده و از ايشان درخواست شفاعت نموده اند.
3. توسل امام حسين (علیه السلام) به قبر پيامبر (صلی الله علیه وآله)
هنگامی که آنحضرت قصد خروج از مدینه و حرکت به سوی مکه را نمودند به نزد قبر رسول خدا (صلي الله عليه وآله) آمده و به آنحضرت متوسل شدند.
متن روايت به نقل علامه ی مجلسی اين گونه است:
«فلما كانت الليلة الثانية، خرج إلى القبر أيضا وصلى ركعات، فلما فرغ من صلاته جعل يقول: اللهم هذا قبر نبيك محمد، وأنا ابن بنت نبيك، وقد حضرني من الأمر ما قد علمت، اللهم إني أحب المعروف ، وأنكر المنكر، وأنا أسألك يا ذا الجلال والاكرام بحق القبر ومن فيه إلا اخترت لي ما هو لك رضى، ولرسولك رضى ...»؛[5]
وقتي شب دوم فرا رسيد، بار دوم به سوی قبر پيامبر (صلی الله علیه وآله) خارج شد و دو ركعت نماز خواند، وقتي از نماز فارغ شد، فرمود: خدايا اين قبر پيامبرت محمد است و من پسر ايشان هستم، و امری كه خودت می‌دانی برايم پيش آمده است. خدايا من معروف را دوست دارم و از منكر بدم می آيد. اي صاحب جلال و اكرام به حق اين قبر و آن كسی كه در آن مدفون است از تو آنچه را مي‌خواهم كه مورد رضايت توست. ...».
در سخن امام حسين (عليه السلام) عبارت «بحق القبر ومن فيه» معناي بلندي دارد كه آن حضرت به حق قبر پيامبر و كسي كه در آن دفن شده، يعني وجود مبارك رسول خدا(صلي الله عليه وآله) خدا را قسم داده است.
همچنین در دعای آنحضرت در روز عرفه آمده است:
«اللَّهُمَ إِنَّا نَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ فِي هَذِهِ الْعَشِيَّةِ الَّتِي شَرَّفْتَهَا وَ عَظَّمْتَهَا بِمُحَمَّدٍ نَبِيِّكَ وَ رَسُولِكَ وَ خِيَرَتِكَ وَ أَمِينِكَ عَلَى وَحْيِكَ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى الْبَشِيرِ النَّذِيرِ السِّرَاجِ الْمُنِيرِ الَّذِي أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَى الْمُسْلِمِينَ وَ جَعَلْتَهُ رَحْمَةً لِلْعالَمِين»؛ [6]
خدایا در این شب به تو رو می آوریم، شبی که آن را شرافت و عظمت دادی به محمّد پیامبرت و فرستاده ات و برگزیده از خلقت، و امین وحیت، آن مژده دهنده و ترساننده، و چراغ نوربخش، آن که به سبب او بر مسلمانان نعمت بخشیدی، و او را رحمت برای جهانیان قرار دادی.
4. توسل امام سجاد(عليه السلام)
در موارد متعددی که در ادعیهی صحيفهی سجاديه و غیر آن آمده است، امام سجاد(عليه السلام) به پيامبر و اهل بيت طاهرینش(عليهم السلام) متوسل شده اند که به چند مورد اشاره می گردد.
آنحضرت در دعای چهل و نهم می فرمایند:
«اللَّهُمَّ فَإِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِالْمُحَمَّدِيَّةِ الرَّفِيعَةِ، وَ الْعَلَوِيَّةِ الْبَيْضَاءِ، وَ أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِهِمَا أَنْ تُعِيذَنِي مِنْ شَرِّ كَذَا وَ كَذَا، فَإِنَّ ذَلِكَ لَا يَضِيقُ عَلَيْكَ فِي وُجْدِكَ، وَ لَا يَتَكَأَّدُكَ فِي قُدْرَتِكَ وَ أَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِير»؛ «پروردگارا، به تو تقرب مىجويم به مقام رفيع محمد و طريقت درخشان علوی و به وسيله ی آن دو، به تو روى مىآورم كه مرا از شرّ آنچه از آن به تو پناه آوردهام پناه دهى، كه بر آوردن اين نياز با وجود توانگريت تو را به تنگنا نيفكند و با وجود قدرتت به رنج نيندازد، كه تو بر هر كارى توانايى».
آنحضرت در دعای چهل و چهارم می فرمایند:
«اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هَذَا الشَّهْرِ، وَ بِحَقِ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ فِيهِ مِنِ ابْتِدَائِهِ إِلَى وَقْتِ فَنَائِهِ: مِنْ مَلَكٍ قَرَّبْتَهُ، أَوْ نَبِيٍّ أَرْسَلْتَهُ، أَوْ عَبْدٍ صَالِحٍ اخْتَصَصْتَهُ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَهِّلْنَا فِيهِ لِمَا وَعَدْتَ أَوْلِيَاءَكَ مِنْ كَرَامَتِكَ، وَ أَوْجِبْ لَنَا فِيهِ مَا أَوْجَبْتَ لِأَهْلِ الْمُبَالَغَةِ فِي طَاعَتِك»؛ «پروردگارا! به حق اين ماه و به حق آن كس كه در اين ماه- از آغاز تا انجام- جبين عبادت به درگاه تو سوده، خواه ملكى بوده كه او را مقرب خود ساختهاى، يا پيامبرى كه به رسالتش فرستادهاى، يا بندهاى صالح كه از ميان بندگانت برگزيدهاى، بر محمد و خاندانش درود بفرست و ما را سزاوار كرامتى كن كه به دوستان خود وعده دادهاى. هر چه مبالغان در عبادت خود را نصيب داشتهاى ما را نيز نصيب دار و به رحمت خود ما را در زمره كسانى قرار ده كه بهشت- آن بالاترين مرتبت- را سزاوارند».
آنحضرت در دعای چهل و هفتم میفرمایند:
«رَبِّ صَلِّ عَلَى أَطَايِبِ أَهْلِ بَيْتِهِ الَّذِينَ اخْتَرْتَهُمْ لِأَمْرِكَ، وَ جَعَلْتَهُمْ خَزَنَةَ عِلْمِكَ، وَ حَفَظَةَ دِينِكَ، وَ خُلَفَاءَكَ فِي أَرْضِكَ، وَ حُجَجَكَ عَلَى عِبَادِكَ، وَ طَهَّرْتَهُمْ مِنَ الرِّجْسِ وَ الدَّنَسِ تَطْهِيراً بِإِرَادَتِكَ، وَ جَعَلْتَهُمُ الْوَسِيلَةَ إِلَيْكَ، وَ الْمَسْلَكَ إِلَى جَنَّتِك»؛«پروردگارا، بر اهل بيت طيّبين او كه آنان را براى قيام به امر خود برگزيدهاى و خازنان علم خود و حافظان دين خود و خلفاى خود بر روى زمين و حجتهاى خود بر بندگان قرار دادهاى و آنان را به خواست خود از هر ناپاك پاك گردانيدهاى و آنان را وسیله ی به سوی خود و طريق رسيدن به بهشت قرار داده ای، تحيّت و درود فرست».
5. توسل امام باقر (علیه السلام)
ابو بصير از امام باقر(علیه السلام) نقل می کند که هر گاه آنحضرت دچار تب می شدند از آب سرد كمك میگرفتند. آنحضرت دارای دو جامه بودند که يكى ميان آب و دیگری بر تن حضرت بود که به نوبت آنها را مىپوشيدند و سپس با صدای بلند، به گونه ای كه هر كه در خانه بود می شنيد، میگفتند:« يا فاطمه بنت محمد(صلی الله علیه وآله)».[7]
پی نوشت:
[1] . الكليني، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاى328 هـ)، الكافي، ج2 ، ص545،الاسلامیة.
[2] . متن روایت با ترجمه ی آن چنین است: «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ عَنْ عِيسَى بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُمِّيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(عليه السلام) قَالَ: كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (عليه السلام) يَقُولُ إِذَا فَرَغَ مِنَ الزَّوَالِ- اللَّهُمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِجُودِكَ وَ كَرَمِكَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ- بِمُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِمَلَائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَنْبِيَائِكَ الْمُرْسَلِينَ وَ بِكَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْغَنِيُّ عَنِّي وَ بِيَ الْفَاقَةُ إِلَيْكَ أَنْتَ الْغَنِيُّ وَ أَنَا الْفَقِيرُ إِلَيْكَ أَقَلْتَنِي عَثْرَتِي وَ سَتَرْتَ عَلَيَّ ذُنُوبِي فَاقْضِ لِيَ الْيَوْمَ حَاجَتِي وَ لَا تُعَذِّبْنِي بِقَبِيحِ مَا تَعْلَمُ مِنِّي بَلْ عَفْوُكَ وَ جُودُكَ يَسَعُنِي قَالَ ثُمَّ يَخِرُّ سَاجِداً وَ يَقُولُ يَا أَهْلَ التَّقْوَى وَ يَا أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ يَا بَرُّ يَا رَحِيمُ أَنْتَ أَبَرُّ بِي مِنْ أَبِي وَ أُمِّي وَ مِنْ جَمِيعِ الْخَلَائِقِ اقْبَلْنِي بِقَضَاءِ حَاجَتِي مُجَاباً دُعَائِي مَرْحُوماً صَوْتِي قَدْ كَشَفْتَ أَنْوَاعَ الْبَلَايَا عَنِّي»؛ امام صادق(عليه السلام) فرمود: امير مؤمنان(عليه السّلام) چون از نماز ظهر فارغ می شدند میفرمودند: خداوندا، [به واسطهی جود و كرمت] و به واسطهی حضرت محمّد بنده و رسولت و به فرشتگان مقرّب درگاهت و پيامبران فرستادهشدهات، به سوى تو نزديكى جسته و آنها را واسطه قرار مىدهم كه بر محمّد و آل محمّد درود فرستى، و لغزشم را ناديده بگيرى، و گناهانم را بپوشانى و بيامرزى، و همين امروز مرا با برآورده نمودن خواستهام برگردانى، و به واسطه اعمال زشتى كه از من سر زده عذابم نفرمايى. اى اهل نگاهدارى و زيبنده آمرزش، اى نيكوكار، اى بزرگوار، تو نسبت به من از پدر و مادر و از خودم و از همه مردم نيكوكار مىباشى، من به تو حاجتمند و نيازمندم، و تو از من بىنيازى، [از تو درخواست مىكنم] كه بر محمّد و آل محمّد درود فرستى و بر فقر و نادارىام رحم آورده، و دعايم را مستجاب نموده، و انواع و اقسام [يا: درها] ى بلا را به رويم ببندى، كه مسلّما گذشت و بخشش تو مرا فرا مىگيرد». (باید توجه داشت که مراد از گناه و لغزش و اعمال زشت در این روایت که نسبت به امام(علیه السلام) داده می شود، گناه اصطلاحی رایج بین مردم نبوده که شأن و مقام آنها که معصوم بوده ازهر ناپاکی معنوی ای مبرا است؛ لذا مراد از استناد چنین خطایی به خود، خطایی متناسب با مقام و جایگاه انسان کامل بوده، که در چنین مرتبه ای که برای احدی غیر از معصومین هم تراز حاصل نمی گردد، حسنات مراتب پائینتر نیز گناه و خطا تلقی می گردد.
[3] . مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، ج12 ؛ ص335، تهران، چاپ: دوم، 1404 ق. «باب الدعاء في أدبار الصلوات الحديث الأول: حسن كالصحيح».
[4] . نهج البلاغة، خطب الإمام علي(علیه السلام)، ج 2 ، ص 228.
[5] . المجلسي، محمد باقر(متوفاى1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 44 ، ص 328، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403هـ - 1983م.
[6] . ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الأعمال، ج1، ص346، دارالکتب الاسلامیة.
[7] .الكليني، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاى328 هـ)، الكافي،ج8، ص109، الاسلامية: «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ(علیه السلام) قَالَ: قَالَ لِي إِنِّي لَمَوْعُوكٌ مُنْذُ سَبْعَةِ أَشْهُرٍ وَ لَقَدْ وُعِكَ ابْنِي اثْنَيْ عَشَرَ شَهْراً وَ هِيَ تَضَاعَفُ عَلَيْنَا أَ شَعَرْتَ أَنَّهَا لَا تَأْخُذُ فِي الْجَسَدِ كُلِّهِ وَ رُبَّمَا أَخَذَتْ فِي أَعْلَى الْجَسَدِ وَ لَمْ تَأْخُذْ فِي أَسْفَلِهِ وَ رُبَّمَا أَخَذَتْ فِي أَسْفَلِهِ وَ لَمْ تَأْخُذْ فِي أَعْلَى الْجَسَدِ كُلِّهِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنْ أَذِنْتَ لِي حَدَّثْتُكَ بِحَدِيثٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ جَدِّكَ أَنَّهُ كَانَ إِذَا وُعِكَ اسْتَعَانَ بِالْمَاءِ الْبَارِدِ فَيَكُونُ لَهُ ثَوْبَانِ ثَوْبٌ فِي الْمَاءِ الْبَارِدِ وَ ثَوْبٌ عَلَى جَسَدِهِ يُرَاوِحُ بَيْنَهُمَا ثُمَّ يُنَادِي حَتَّى يُسْمَعَ صَوْتُهُ عَلَى بَابِ الدَّارِ يَا فَاطِمَةُ بِنْتَ مُحَمَّدٍ فَقَالَ صَدَقْتَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَمَا وَجَدْتُمْ لِلْحُمَّى عِنْدَكُمْ دَوَاءً فَقَالَ مَا وَجَدْنَا لَهَا عِنْدَنَا دَوَاءً إِلَّا الدُّعَاءَ وَ الْمَاءَ الْبَارِدَ إِنِّي اشْتَكَيْتُ فَأَرْسَلَ إِلَيَّ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بِطَبِيبٍ لَهُ فَجَاءَنِي بِدَوَاءٍ فِيهِ قَيْءٌ فَأَبَيْتُ أَنْ أَشْرَبَهُ لِأَنِّي إِذَا قُيِّئْتُ زَالَ كُلُّ مَفْصِلٍ مِنِّي».
منبع: http://mazaheb.ir
|
|
