اولویت جهاد علیه دشمن نزدیک، یکی از قواعد جنگی است.اصل این قاعده، به حکم عقلی ثابت است عقل هر انسانی در دوراهی بین جهاد علیه دشمن نزدیک و جهاد علیه دشمن دور، جهاد علیه دشمن نزدیک را مقدم می داند.
اولویت جهاد علیه دشمن نزدیک، یکی از قواعد جنگی است.[1] اصل این قاعده، به حکم عقلی[2] ثابت است. عقل هر انسانی در دوراهی بین جهاد علیه دشمن نزدیک و جهاد علیه دشمن دور، جهاد علیه دشمن نزدیک را مقدم می داند. این حکم عقل را خدای سبحان در آیه «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا قاتِلُوا الَّذینَ یلُونَکُمْ مِنَ الْکُفَّارِ»[3]، تأیید کرده است.
البته ممکن است در برهه‌ای از زمان بر اساس مصالح، از این قاعده کلی صرف نظر شود[4]، مانند این که رسول خدا در جریان سپاه اسامه در اواخر عمر شریفشان دستور حرکت سپاه به اسامه را صادر کردند تا با رومیان که دشمن دور بودند روبرو شوند. طبری و دیگر مورخان اخبار مدعیان دروغین نبوت را بیان کرده‌اند. مسیلمه کذاب، اسود و طلیحه در سال دهم هجری قبل از رحلت پیامبر خدا (ص)، ادعای نبوت و لشکرکشی کردند.[5] طبری در نقلی می‌گوید مسیلمه بر یمامه و اسود بر یمن مسلط شده بودند.[6] دقت در وقایع ایام پایانی حیات رسول خدا (ص) روشن می‌کند که گاه بنا بر مصالحی، جهاد علیه دشمن دور اولویت دارد. در روزهای آخر عمر پیامبر (ص) اخبار تهدیدآمیز مدعیان دروغین نبوت، به حضرت می‌رسید. اما ایشان مصمم بود سپاه اسامه را به جنگ علیه رومیان شام بفرستد. این تصمیم حضرت در حالی است که دشمن نزدیک (پیامبران دروغین) جامعه اسلامی را تهدید می‌کند این تهدید با شدت بیماری آن حضرت جدی‌تر شده بود. اما حضرت اصرار به حرکت سپاه اسلام دارد. لذا سه مرتبه فرمودند: «انفذوا جیش أسامة؛ انفذوا جیش أسامة؛ انفذوا جیش أسامة ثلاثاً».[7] بنابراین، اگر تاکتیک اولویت جهاد علیه دشمن نزدیک، همیشگی بود پیامبر خدا (ص) باید ابتدا مدعیان دروغین نبوت را نابود می‌کرد و سپس سپاهش را به روم می‌فرستاد، در حالی که این کار را نکرد.
همه مفسران صدر اسلام تا عصر حاضر از آیه 123 سوره توبه این برداشت را می‌کردند که دشمن نزدیک، کفار (اهل کتاب) مانند روم هستند که به سرزمین‌های اسلامی نزدیک و قصد توطئه بر ضد اسلام را دارند. درباره تقدیم جنگ با دشمن نزدیک مفسرین علتهائی را بیان کرده اند که دانستن آنها ما را در فهم آیه کمک خواهد کرد. مفسران ذیل آیه «قاتِلُوا الَّذینَ یلُونَکُمْ مِنَ الْکُفَّارِ» ادله‌ای را در تقدیم جهاد علیه دشمن نزدیک بیان کرده‌اند که عبارت‌اند از:
منابع
پی نوشت:
[1]. رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، ج11، ص65.
[2]. وَ تَرْجِیحُ الْبَدْءِ بِالْأَقْرَبُ فَالْأَقْرَبِ مَعْقُولٌ مِنْ وُجُوهٍ کثِیرَة. رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، ج11، ص65 و 66.
[3]. ای کسانی که ایمان آورده‌اید با کافرانی که به شما نزدیک‌ترند جهاد کنید و غلظت را در رفتار شما حس کنند و بدانید که خدا با متقین است (توبه: 123).
[4]. رک: «فإن الفرض علی أهل کل ناحیة، قتالُ من ولیهم من الأعداء دون الأبعد منهم، ما لم یضطرّ إلیهم أهل ناحیة أخری من نواحی بلاد الإسلام، فإن اضطروا إلیهم، لزمهم عونهم و نصرهم، لأن المسلمین یدٌ علی من سواهم» (طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج14، ص574).
[5]. طبری، تاریخ الرسل والملوک، ج3، ص138 و 146؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج2، ص162 و ص180؛ همو، أسد الغابة، ج1، ص477.
[6]. طبری، تاریخ الرسل والملوک، ج3، ص186؛ برای اطلاعات بیشتر نک.: «مسیلمه کذاب و سَجّاح از پیامبران دروغین»، در: http://pajoohe.ir.
[7]. سپاه اسامه را به راه بیندازید. (مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء والتاریخ، ج5، ص59).
[8]. آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی، ج6، ص47؛ فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج16، ص181؛ طنطاوی، محمد سید، التفسیر الوسیط، ج6، ص429.
[9]. آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی، ج6، ص47؛ فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج16، ص182؛ به این مضمون: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج8، ص196.
[10]. رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، ج11؛ ص65 و 66؛ فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج16، ص182؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج8، ص196؛ طباطبایی، محمدحسین، ترجمه المیزان، ج9، ص551.
[11]. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج16، ص182.
[12]. همان؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج8، ص196.
[13]. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج16، ص182.
[14]. همان.
[15]. همان.
[16]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج8، ص196.
|
|
